Gleiwitzer und Beuthener Heimatblatt für die Stadt- und Landkreise
Tłumaczenie
Więcej informacji
Tłumaczenie na język polski zostało wykonane automatycznie za pomocą sztucznej inteligencji. W związku z tym, mogą występować błędy w tłumaczeniu. Tłumaczenie dotyczy tylko i wyłącznie części tekstu, która zawiera słowa kluczowe.
Historia „Czarnej Księgi” Gliwic. Wybitny górnośląski historyk dr Johannes Chrząszcz, który zmarł w 1928 roku jako proboszcz w Pyskowicach, podjął się w 1927 roku analizy tysiąca kart folio liczącej księgi sądowej (ławniczej) przechowywanej w archiwum miejskim w Gliwicach. Księga obejmuje lata 1582–1691, a także kilka późniejszych zapisów. Dr Chrząszcz nazwał ją „czarną” nie tylko ze względu na jej oprawę, ale także dlatego, że dotyczyła „ciemnej strony ludzkiego życia” – osądzania i karania rzeczywistych lub domniemanych przestępstw. Poniżej znajdują się wyroki, które ukazują ówczesny system sprawiedliwości i warunki społeczne.
Wyrok w sprawie kradzieży
Na rozkaz namiestnika i w sprawie Johanna Niedwiedowa, który służył panu Holly i ukradł mu trzy złote łańcuszki, a następnie sprzedał je złotnikowi w Raciborzu. Niedługo potem ukradł jeszcze cztery kolejne łańcuszki.
Ponieważ Johann Niedwiedow był młodym człowiekiem, miał paść do stóp pana Joachima Holly i prosić o przebaczenie, mówiąc:
„W mojej młodzieńczej głupocie dopuściłem się kradzieży i zasługuję na śmierć, lecz mi przebaczono. Przyrzekam opuścić wasze ziemie na pięć mil. Jeśli powrócę, podlegam karze śmierci.”
Pilchowice, wtorek przed św. Mateuszem, rok 1594.
(Widoczny tu termin „Urfrieden” oznaczał zobowiązanie do unikania miejsca przestępstwa w przyszłości.)
Wyrok w sprawie znieważenia
Na rozkaz namiestnika kraju i na wniosek pana Joachima Holly z Pilchowic sąd zasiadł w składzie przedstawicieli Gliwic, Rybnika i Knurowa.
Matthäus Quint wystąpił w imieniu swojej żony przeciwko swojemu sąsiadowi Malcherowi Nemecowi z Pilchowic. Oboje byli poddanymi wyżej wymienionego pana.
Malcher Nemec został skazany na przeproszenie Matthäusa i jego żony oraz na zapłatę 3 marek. Obie strony musiały zobowiązać się do życia w zgodzie jako sąsiedzi i nie chować urazy.
Dla zapewnienia wykonania wyroku obie strony przedstawiły wymaganych poręczycieli.
Pilchowice, 30 sierpnia 1594 r.
red. W temacie rodu Holly oraz wzmianek sądowych, jest jeszcze troche na ten temat w Roczniku Gliwickim z 1927 z którego właśnie pochodzą wyżej przedrukowane wzmianki:
Wyrok w sprawie morderstwa
Wysłanymi sędziami byli Martin Grzonka i Vincenz Kaliwoda z Gliwic, Lucas i Stanislaus Parzych z Żor, Stanislaus Pełasek oraz stary wójt Michael z Rybnika.
Stroną skarżącą w Nieborowicach były Agnes, matka zamordowanego Kolodnyczyka, oraz Anna, jego żona, z dziećmi i krewnymi.
Oskarżony był Olesky, sługa pana Johanna Holly z Nieborowic, że bez powodu zamordował Kolodnyczyka.
Ten twierdził, że zrobił to ktoś inny. Jednak świadkowie zaświadczyli, że to on dokonał morderstwa (mord wykonał).
Wyrok brzmi: przestępca ma zostać wtrącony do więzienia i stracony przez powieszenie.
Nieborowice, w czwartek po św. Janie Chrzcicielu, 1586
Oskarżony Olesky został zatem powieszony.
Wyrok w sprawie cudzołóstwa
Do sądu zasiedli ławnicy z Gliwic, Rybnika i Knurowa na wniosek Anny Blassanta (Blacha), wdowy po panu Philippie Holly z Pilchowic, na jego ziemiach i na rozkaz namiestnika kraju.
Simon Boleś, poddany Anny Blassanta, opuścił swoją żonę, naruszając tym samym ślubne zobowiązanie oraz szóste przykazanie, i uciekł z inną kobietą o imieniu Sophie.
Wyrok zapadł na podstawie artykułu 40 naszego prawa: Simon Boleś ma zostać ukarany przez powieszenie.
Pilchowice, w piątek po św. Stanisławie, 1590 r.
Komentarz pod wyrokiem: "Widać tutaj ponownie, że cudzołóstwo było przestępstwem zasługującym na śmierć."
red. W temacie rodu Holly oraz wzmianek sądowych, jest jeszcze troche na ten temat w pracy Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego:
Skarga Wacława Reiswitza na Jana Hollego Nieborowskiego
[Raszczyce, 30.06.1573 roku]
Wacław Reiswitz z Kędzierzyna na Raszczycach Jego Rzymskiej Cesarskiej Miłości prokurator kameralny w księstwach opolskim i raciborskim, z urzędu prokuratorskiego, w imieniu Jego Cesarskiej Miłości, na polecenie starosty ziemskiego wymienionych księstw, oskarżam pana Jana Hollego z Ponięcic na Nieborowicach, że w ziemi spokojnej jednego młodzieńca zabił, a ponieważ to przeciwko „regaliom” i władzy cesarskiej, a także prawu Landfrydu nastąpiło, za taki czyn[przeciwko] Jego Cesarskiej Miłości odpowiednio powinien być ukarany. Ma stawić się na najbliższy sąd ziemski. Dan jak wyżej.
red. Więcej na temat rodu Holly i jak on jest związany z Gminą Pilchowice można przeczytać tutaj w artykule na stronie 24
Tekst źródłowy
Więcej informacji
Tekst źródłowy nie należy do najłatwiejszych do czytania ze względu na fakt, iż jest to tekst zeskanowany z oryginalnego dokumentu. Nie jest to tekst "przepisany", lecz "przeczytany" przez system OCR. Co za tym idzie, mogą występować błędy w tekście i "dziwne" znaki.
Spätmittelalterliche Rechtspflege in Oberschlesien
Aus dem „Schwarzen Buch“ von Gleiwitz
Mitgeteilt von Eberhard v. Zalewski
im Bache tot aufgefunden. Die Angeklagte
behauptete, das Kind sei tot. zur Welt ge-
kommen und sie habe es nur dorthin getra-
gen. Wir entscheiden: Magdalena soll der
Schärfe des Rechtes zugeführt werden. ;
Brzezinka, Mittwoch
vor St. Johannes dem Täufer 1591.
Auf Fürbitte der Herren und das Weinen
ihres Vaters hin wird Magdalena aber von der
Strafe des Halses befreit und zum. Urfried
gegeben. Sie muß sich vom Grund und Boden
der Herrschaft eine Meile weit entfernen,
sonst wird sie gehängt. Ihr Vater und ihre
Verwandten dürfen gegen Peter Zmeskal bei
Verlust ihres‘ Gutes keine Drohungen aus-
stoßen. ;
Wir haben zur’ Bekräftigung das Gerichts-
siegel der Stadt Gleiwitz angehängt.
Urteil ;
wegen angeblichem Diebstahl
Auf Antrag des Herrn Wenzel Geraltowski
auf Chudow, Ruda und Zabrze, Richter des
Beuthener Landes, erklären wir, Vogt und
Schöffen aus Gleiwitz, in Chudow einen‘ An-
geklagten des Diebstahls für unschuldig. Wir
drücken unser Vogtsiegel bei, ;
Chudow, Sonnabend |
nach Johannes dem Täufer 1593.
Urteil wegen Beschimpfung
Auf Befehl des Landeshauptmanns und zu-
gleich auf Antrag des Herrn Joachim Holly
auf Pilchowitz saßen Gleiwitz,. Rybnik: und
Kieferstädtel. Es klagt Matthäus Quint an
Stelle seiner Ehefrau gegen seinen Nachbarn
Malcher Nemec/ in Pilchowitz. Beide sind
Untertanen des obigen Herrn. Malcher Nemec
wird verurteilt, dem Matthäus und seiner
Ehefrau Abbitte zu leisten und 3. Mark: zu
geben. Beide Parteien müssen geloben; ein-
ander nichts Böses nachzutragen, sonder als
friedliche Nachbarn zu leben. 24
Für die Beachtung des Urteils‘ stellen beide
Parteien die. erforderlichen Bürgen.
Pilchowitz, am 30. August 1594.
Der. verdienstvolle . 6berschlesische Ge-
schichtsschreiber Dr. Johannes Chrzaszcz, wel-
her 1928 als Pfarrer von Peiskretscham ver-
starb, hat. sich im Jahre 1927 der Mühe
unterzogen und im Stadtarchiv zu Gleiwitz ein
in böhmischer Sprache‘ geschriebenes, tausend
Folioblätter umfassendes Gerichtsbuch (Schöf-
Fenbuch) einer kritischen Untersuchung unter-
zogen. Dieses Buch umfaßt die Jahre 1582
bis- 1691, sowie einige spätere Nachträge.
Dr. Chrzaszez nennt es „schwarz“, nicht nur
weil es schwarz ‚eingebunden ist, sondern
weil es auch die Nachtseite des menschlichen
Lebens, die Aburteilung und Bestrafung . von
wirklichen oder eingebildeten Vergehen und
Verbrechen zum Gegenstand hat.
Im folgenden sind nun einige Schöffen-
sprüche, welche über die. damalige Rechts-
pflege und Kulturzustände ein anschauliches
Bild vermitteln, aufgeführt.
Urteil wegen Hexerei
Im. Jahre des Herrn 1583, am Donnerstag
nach St. Paulus, haben wir Abgesandte Martin
Grzonka und Vincenz Kaliwoda aus Gleiwitz,
Johann Ranny und Gregor Hendziolek aus
Sohrau; Stanislaus Dzwigel und Johann Straka
aus Rybnik, auf. Anordnung des Merrn Lan-
deshauptmanns und auf Antrag der Frau
Katharina Czornberg von Gallowitz auf Groß-
Dubensko zu Gericht gesessen. Von der gan-
zen Gemeinde Groß-Dubensko ist angeklagt
Dorothea Swaczkowa, Untertanin der Herrin
Czornberg, wegen gewisser Zaubereien. Wir
fällen das Urteil nach den Bestimmungen des
Magdeburger Rechtes: Die Schärfe des Rech-
tes soll gegen sie angewendet werden.
(Aus späteren Gerichtssprüchen geht hervor;
daß mit dem Ausdruck „Die Schärfe des Rech-
tes“ die Folter gemeint ist. Das Gerichtsbuch
sagt aber nicht, ob Dorothea auf der: Folter
die Zauberei eingestanden hat.) ;
Urteil wegen Mord
Es saßen zu Gericht die Abgesandten aus
Gleiwitz, Koslow und Brzezinka auf Befehl
des Landeshauptmanns und Antrag des Herrn
Peter Zmeskal auf Brzezinka (Birkenau!).
Die Klage wurde erhoben gegen Magda-
lena, Tochter des Bartel Chyla, aus Zdierz,
wegen Ermordung ihres Kindes. Herr Peter
Zmeskal stellte die Zeugen. Das Kind wurde
Urteil wegen Diebstahl,
Es saßen Gleiwitz, Rybnik und Kiefer-
städtel in Pilchowitz, und zwar auf Befehl
des stellvertretenden Landeshauptmanns in
Sachen des Johann Niedwiedow. Dieser :stand
24