Grób nieznanego żołnierza w Gleiwitz

Autor: Inspektor miejski a. D. Th. Labus, Mainz, Colmarstraße 14

Kiedy wiosną 1945 roku odwiedziłem teren na południu Gliwic, zwróciłem uwagę na prosty grób żołnierza, znajdujący się na granicy dawnej komory celnej przy Rynkowskiej Szosie do Haselgrund (niemieckie: Zernitz).

red. Możliwe, że mowa tu o tym grobie: https://www.straznicyczasu.pl/viewtopic.php?t=6394

Był ozdobiony niemieckim hełmem stalowym i kilkoma polnymi kwiatami. Ten grób przypominał mi o ostatniej obronie uczniów obsługujących działka przeciwlotnicze, do których należał również mój syn Rudolf.

Kiedy 22 stycznia 1945 roku żołnierze z lotniska opuścili swoje pozycje na skraju pasa startowego w kierunku Neubersdorf (Nieborowice) – Rauden – Ratibor, uczniowie obsługujący działka przeciwlotnicze, pozostawieni bez odznak swoich jednostek, bronili się dzielnie. Wspierali ich nieliczni żołnierze, którzy bohatersko walczyli w obronie swojego ojczystego miasta Gliwic, na południowych obrzeżach, w pobliżu lotniska, przeciwko nacierającym Rosjanom, ponosząc przy tym ciężkie straty.

Wkrótce potem w domu strugałem prosty drewniany krzyż z jesionu, dodałem przedłużone ramię i przy pomocy mojej żony umieściłem go na grobie. Jako znak pamięci dodałem oznaczenie niemieckiej Wehrmachtu, niemieckiego orła oraz krzyż.

Jednak i to zostało zniszczone, gdy po upadku Gliwic Rosjanie i zatrudnieni przez nich polscy robotnicy administracyjni, którzy znajdowali się pod kierownictwem miejskiego zarządu dróg, przenosili ciała poległych i rozstrzelanych cywilów na główny cmentarz przy Coseler Straße (obecnie ul. Kozielska). Tam w masowych grobach składano zwłoki, w tym również nieznanych niemieckich żołnierzy. Przez pewien czas istniał jeszcze grób na otwartej przestrzeni przy Rynkowskiej Szosie, na terenie należącym do właściciela drukarni Neuhausena. Był on stale dekorowany kwiatami przez miejscową ludność, lecz wkrótce został zlikwidowany przez polską administrację i przeniesiony na oficjalny cmentarz. Jednak samotny grób żołnierza na południowych obrzeżach Gliwic został zachowany.

Za każdym razem, gdy moje kroki prowadziły mnie na południe Gliwic, odwiedzałem ten grób i czułem, że jest on utrzymywany z miłości i szacunku przez mieszkańców Gliwic oraz wieśniaków z Haselgrund i Eichenkamp (Smolnitz), którzy przechodzili obok niego w drodze do Gliwic. Grób był zawsze starannie pielęgnowany i skromnie udekorowany polnymi kwiatami.

Stąd, na wysokości Gliwic, roztaczał się piękny widok. Patrząc w lewo (południowy zachód), można było dostrzec wieżę Schönwald, której mieszkańcy uciekli najpóźniej 23 stycznia 1945 roku, wieczorem, tuż przed wkroczeniem Rosjan. Gdy w końcu marca 1945 roku wkroczyli tam Polacy, zajęli niemieckie gospodarstwa i mieszkania, podając się za nowych właścicieli, choć nie mieli żadnego prawnego uzasadnienia. Musieli teraz pracować dla nowych przybyszy za prosty wikt, jak więźniowie, nie mając żadnej własności. Każdy, kto próbował cokolwiek ocalić, był bity. Polacy zrabowali całe wyposażenie domów właścicieli i ostatecznie wywieźli je zimą do Niemiec wraz z miejscowym pastorem Wolffem.

Kierując wzrok w prawo, na południe i zachód, można było zobaczyć pięknie położoną wieś Haselgrund, otoczoną lasami i wzgórzami, a dalej – melancholijny, górnośląski krajobraz z rozległymi lasami i polami między Bilchengrund (Pilchowice) i Rauden, z horyzontem wyznaczonym przez lasy w Labander Forst, a także pagórkowate tereny leśne.

Kilka kroków na północ i północny wschód pozwalało dostrzec panoramę Gliwic, z jaskrawo świecącymi wieżami i wieżyczkami, w tym potężną wieżę kościoła św. Aleksego oraz smukłą neogotycką wieżę kościoła św. Piotra i Pawła. W tle rozciągały się rozległe lasy Labander Forst, a także strzelista wieża kościoła św. Bartłomieja w Petersdorf (Pietrówka), obok której widać było liczne kominy przemysłowe Gliwic i Hindenburga.

Samotny grób żołnierza, ozdobiony w skromny sposób, z prostym drewnianym krzyżem i hełmem stalowym, przetrwał do końca 1956 roku. Podczas mojej wizyty wiosną 1957 roku byłem zaskoczony, że mimo bliskości drogi, którą zarządzała polska administracja drogowa powiatu, „Grób nieznanego żołnierza” został zachowany dzięki miłości okolicznych mieszkańców, otoczony metalową obudową ze stalową ramą i przymocowanym krzyżem wykonanym z żelaza w kształcie litery T.

Na pożegnanie, przed moim wysiedleniem, posadziłem po bokach krzyża dwa młode jesiony, a obok – młode dęby i leszczyny. Na terenie dawnej pozycji dział przeciwlotniczych wciąż znajdowały się ślady okopów i rowów.

Z tej prostej relacji wynika, że mimo szykan i prześladowań, mieszkańcy Górnego Śląska szanowali niemieckich żołnierzy, okazując im pamięć i szacunek.